Cholesterol là gì? HDL và LDL là gì?

Chữ cholesterol xuất phát từ chữ Hy lạp có nghĩa "sỏi mật" vì chúng được phát hiện lần đầu tiên tại đó. Chole "mật" và stereos "chất cứng". Cholesterol thuộc nhóm lipids, Cholesterol là chất tương tự *mỡ, một loại polycyclic alcohol (nhiều vòng alcohol), có công thức hóa học C27H45OH.

90% cholesterol trong máu là do gan và các tế bào trong cơ thể tiết tạo ra. 10% còn lại là do thức ăn hàng ngày thu nhập vào. Cholesterol có trong mỡ của động vật, dầu, sữa, phó mát, tròng đỏ trứng gà vịt.

Cholesterol là thành phần thiết yếu của "plasma membrane": màng sinh chất, lớp vỏ của tế bào của động vật có vú.
Cholesterol giúp cơ thể tạo ra nội tiết tố hormon như testosterone C19H28O2, corticoids C21H30O4, aldosterone C21H28O5, estradiol C18H24O2, progesterone C21H30O2,...
Cholesterol giúp vận chuyển chất mỡ trong máu đến các mô của cơ thể, giúp cơ thể tạo ra sinh tố vitamin A, D, E, K.

Mỡ là một trong những nguồn năng lượng chủ yếu cho cơ thể của con người. Nhưng nếu không có mỡ, cơ thể cũng có thể tạo ra năng lượng từ carbohydrate, tinh bột, từ đường hoặc từ thức ăn có bột như ngũ cốc. Khi dư thừa chất tạo ra năng lượng (mỡ, tinh bột, chất đạm) thì cơ thể sẽ *dự trử chúng để sử dụng khi cần. Nhưng một khi cơ thể thiếu năng lượng thì chúng sẽ tiêu thụ carbohydrates trước tiên. Mỡ dự trử chỉ được sử dụng khi cơ thể hoạt động liên tục không ngừng trên 30 phút thì mỡ dự trử mới bắt đầu được tiêu dùng.
Theo nghiên cứu cho thấy nếu lượng chất béo (mỡ, dầu) trong thức ăn hàng ngày không quá 30% *calories cần thiết cho một người, thì với tỷ lệ đó người ta có thể giảm cân mà không cần phải ăn kiêng.

Cholesterol không thể hòa tan trong máu, nên nó được vận chuyển đến và đi từ các mô, tế bào nhờ vào chất chuyên chở *lipoprotein HDL và LDL.
- HDL high density lipoprotein, cholesterol có tỷ trọng cao (1,063 g/ml đến 1,21 g/ml), HDL được tạo ra từ gan, từ ruột và trong hóa trình chuyển hóa của VLDL ra IDL. Trong HDL có khoảng 50% protein, 18% cholesterin, 30% phospholipid và 2% triglycerides. HDL có chức năng "reverse cholesterol transport" thâu nhập cholesterol LDL từ các mô và động mạch, vận chuyển chúng tới gan biến chuyển thành axít mật, từ đó cơ thể dễ dàng thải LDL cholesterol ra khỏi cơ thể.
- LDL low density lipoprotein, cholesterol có tỷ trọng thấp (1,019 g/ml đến 1,062 g/ml), có chức năng đem cholesterol đến các tế bào. LDL gồm khoảng 46% cholesterol, 23% phospholipid, 10% triglycerides, 21% protein. Nhiều LDL trong máu, tức là dư LDL so với nhu cầu của cơ thể cần. Đáng lẽ LDL được đưa trở về gan để loại đi nhưng vì quá nhiều nên lâu ngày chúng đóng lại trên thành trong của mạch máu, bị macrophages đại thực bào bao bọc, cùng với các chất cặn khác như canxi, LDL bị oxít hóa, tạo thành mảng bám đóng dầy cứng arteriosclerosis làm cứng động mạch, động mạch mất đi tính đàn hồi, làm hẹp, tắc nghẽn động mạch mang oxi đến dưỡng tim và não, là nguyên nhân gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, gây đột quỵ.
- Ngoài hai loại lipoprotein trên, còn có VLDL very low density lipoprotein (1,006 g/ml) cũng do gan tạo ra, VLDL vận chuyển triglycerides. Trong VLDL có khoảng 54% triglycerides, là chất làm đông đặc máu, làm đóng vôi động mạch, làm rối loạn tuyến tụy, bị nghi ngờ là nguyên nhân làm phát sinh nhiều loại ung thư. Người có VLDL cao thường cũng có mức cholesterol toàn phần cao, nồng độ LDL cao và HDL thấp. Nguyên nhân VLDL cao là do ăn quá nhiều mỡ dầu, hút thuốc, uống rượu, người bịnh tim, bịnh tiểu đường, cao huyết áp, người mập, người uống nhiều thuốc có cortisone,... cũng thường có lượng VLDL cao.
- IDL intermediate density lipoprotein, lipoprotein tỷ trọng trung gian (1,006 g/ml đến 1,063 g/ml), phát sinh từ LDL, VLDL.
- Lp(a) cholesterol, lipoprotein (a) là một dạng cholesterol biến thái, phát sinh từ LDL. Nồng độ Lp(a) cao là yếu tố chính làm phát triển sớm các mảng chất mỡ bám trên thành trong của động mạch.
HDL (5nm đến 17nm), LDL (18nm đến 25nm), VLDL 70nm, IDL 40nm, Lp(a) 30nm, tạo thành tổng lượng cholesterol trong cơ thể, xác định được qua xét nghiệm máu.
Vì mỗi một cá nhân có cấu trúc cơ thể riêng biệt cũng như sự tiết chế cholesterol của gan và liều lượng nhu cầu của mỗi cơ thể của mỗi người, mỗi tuổi khác biệt nhau, nên không thể kết luận một cách tổng quát người có nồng độ cholesterol cao sẽ bị bịnh tim mạch. Nhưng nếu trong gia đình giòng họ có người bị tử vong vì các bịnh do nhiều cholesterol gây ra như tai biến, đột quỵ thì con cháu của họ có nguy cơ rất cao cũng sẽ bị tai biến nếu lượng cholesterol trong máu cao.
Đây chỉ là khái quát, không phải là tiêu chuẩn nhứt định cho lượng cholesterol trong máu:

Tổng lượng cholesterol cho người bình thường

lớn hơn 40 tuổi: 240mg/dl (6,2mmol/l)

từ 30 đến 40 tuổi: 220mg/dl (5,7mmol/l)

từ 20 đến 30 tuổi: 200mg/dl (5,2mmol/l)

nhỏ hơn 20 tuổi: 170mg/dl (4,4mmol/l)

lớn hơn 1 tuổi: 225mg/dl (5,8mmol/l)

nhỏ hơn 1 tuổi: 190mg/dl (5,0mmol/l)
Người hút thuốc, uống rượu hoặc trong gia quyến có người bị tai biến, đột quỵ
Tổng lượng cholesterol nên: 200mg/dl (5,17mmol/l)
LDL nên dưới 130mg/dl (3,36mmol/l)
Người bị nhồi máu cơ tim (myocardial infarction), người bịnh tim (coronary heart disease)
Tổng lượng cholesterol nên: 180mg/dl (4,64mmol/l)

LDL nên dưới 70mg/dl (1,8mmol/l)
Nếu lượng cholesterol trong máu thấp hơn bình thường nhiều, đó là triệu chứng:
- bịnh cường tuyến giáp trạng hyperthyroidism
- gan bị thương tổn nặng
- suy dinh dưỡng
- viêm mãn tính đường ruột.

Mỡ trong thực phẩm có thể chia làm 3 loại: mỡ loại bão hòa, loại không bão hòa đơn (monounsaturated fats), loại không bão hòa đa (polysaturated fats).
- Loại bão hòa gồm tất cả các loại mỡ đông đặc ở nhiệt độ trong nhà như bơ, mỡ động vật, dầu dừa, thực phẩm từ chất béo của sữa như phó mát (cheese), kem sữa (cream),... thông thường những loại mỡ này được đưa thẳng tới nơi dự trử năng lượng.
- Loại không bão hòa đơn gồm dầu olive, dầu đậu phộng, dầu hột cải dầu (canola/rapeseed oil), dầu trái bơ (avocado oil).
- Loại không bão hòa đa như: dầu rum (safflower oil), dầu hột bí (pumpkin oil), dầu bắp (corn oil), dầu hướng dương (sunflower oil), dầu anh thảo (evening primrose), dầu hồ đào (walnut oil), dầu đậu nành (soybean oil), dầu hột lanh (linseed oil), dầu kế sữa (thistle oil), dầu mè (sesame oil), dầu mầm lúa mì (wheat germ oil), dầu cá "krill oil omega-3", trong thức ăn như cá, đậu nành. Những thực phẩm này chứa Omega-3-Essential Fatty Acids (O-3-EFA) có tính chất chống đông máu, làm dẻo mạch máu, giảm nguy cơ bị bịnh tim mạch. Loại cholesterol bão hòa đa là loại chất béo duy nhứt cơ thể không thể tạo ra mà phải thu nhập từ thực phẩm. Thiếu O-3-EFA trong cơ thể dễ sinh ra các chứng dị ứng, khô tóc, rụng tóc, dễ gãy móng tay, mụn trứng cá, chàm (eczema).

Chiên thức ăn bằng dầu với nhiệt độ cao làm phá hủy O-3-EFA chứa trong dầu. Nếu nấu nướng để quá nóng hoặc ở nhiệt độ cao quá lâu, dầu sẽ bị oxít hóa trở thành một loại gọi là oxidized oil, bị nghi ngờ gây ung thư, gây bịnh.

Để giảm lượng cholesterol trong máu:

- Ăn ít mỡ động vật, ít thịt, dồi, đồ lòng (nhứt là gan), bơ, sữa, tròng đỏ trứng
- Ăn nhiều rau cải, trái cây, cá, tôm (đồ biển)
- Sử dụng ít dầu mỡ khi chiên nấu
- Không uống rượu
- Hoạt động thể thao thường xuyên và ít nhứt là trên 30 phút mỗi lần.

Dầu *mỡ có nhiều loại và hỗn hợp nhiều thành phần "axít mỡ", vì vậy công thức hóa học của chúng không rỏ ràng, người ta chỉ có thể đưa ra công thức thành phần "axít mỡ" tiêu biểu cho từng loại.
Thí dụ: Bơ 27% C16H32O2 palmitic acid + 10% stearic acid C18H36O2 + 30% C18H34O2 oleic acid + 4% C18H32O2 linoleic acid + ...
Mỡ heo 27% C16H32O2 palmitic acid + 14% stearic acid C18H36O2 + 45% C18H34O2 oleic acid + 8% C18H32O2 linoleic acid + ...
Dầu olive 15% C16H32O2 palmitic acid + 71% C18H34O2 oleic acid + 8% C18H32O2 linoleic acid + ...
Dầu hướng dương 5% C16H32O2 palmitic acid + 27% C18H34O2 oleic acid + 65% C18H32O2 linoleic acid + ...

3 loại lipids chính vận chuyển trong huyết tương (plasma) đó là: cholesterol và cholesterol ester hóa, phospholipids và triglycerides. Vì lipids không tan trong nước là thành phần của máu nên chúng được vận chuyển bởi những lipoprotein. Trong hóa trình tiêu hóa lipids được gói trong chylomicrons 100nm (phát sinh từ tế bào của thành đường ruột) biến đổi thành chylomicrons remnants đi trở về gan. Từ gan chúng lại được tiết ra dưới dạng HDL, LDL, ... cấu trúc của lipoprotein tương tự nhau, chỉ khác ở kích cở và tỷ trọng.
Lipoprotein gồm nhân (cốt lõi) không hòa với nước (hydrophobic) và vỏ bọc có thể thấm nước (hydrophilic). Trong nhân có cholesterol ester hóa (cholesterol ester) và chất béo trung tính (triglyceride). Vỏ có apolipoprotein, phospholipid, không ester hóa cholesterol (unesterified cholesterol).

Mỡ dư thừa được *dự trử nhiều nhứt ở vùng bụng, nằm ngay bên dưới da trước bụng và chung quanh eo "subcutaneous fat" loại này hiện nay có thể hút ra được, nhưng chúng không nguy hiểm bằng "intra-abdominal fat" hay còn gọi là "visceral fat" loại mỡ nằm giữa các bộ phận "phủ tạng" như bao tử, túi mật, gan, thận, ruột non, loại này chỉ có thể tiêu tan khi cơ thể tiêu thụ chúng bằng những hoạt động hao tốn năng lượng.

Năng lượng thiết yếu cho một người trong một ngày

Đây là công thức cho người làm việc văn phòng. Người lao động nặng nhọc phải nhân tổng số kcal lên 1,2 đến 1,6.

- phái nam tính theo công thức: 24kcal x cân lượng cơ thể (kg)

thí dụ người nặng 70kg, năng lượng cần thiết cho một ngày = 1680kcal

- phụ nữ trừ đi 15%, thí dụ người nữ cân nặng 55kg, năng lượng cần cho một ngày: (24 x 55) - 15% = 1122kcal, hoặc tính theo công thức: 20,4kcal x cân lượng cơ thể (kg): 20,4kcal x 55kg =1122kcal

Mỗi 1kg mỡ trong cơ thể dự trữ khoảng 9000kcal đến 9300kcal.
Bơi lội (bơi sãi chậm rãi) 30 phút không nghỉ hao tốn khoảng 193kcal (phụ nữ); 220kcal (nam giới)
Bơi lội (bơi sãi chậm rãi) 45 phút không nghỉ hao tốn khoảng 290kcal (phụ nữ); 331kcal (nam giới)
Bơi lội (bơi ếch chậm rãi) 30 phút không nghỉ hao tốn khoảng 276kcal (phụ nữ); 315kcal (nam giới)
Bơi lội (bơi ếch chậm rãi) 45 phút không nghỉ hao tốn khoảng 414kcal (phụ nữ); 473kcal (nam giới)
Đi bộ 30 phút không nghỉ hao tốn khoảng 165kcal (phụ nữ); 189kcal (nam giới)
Đi bộ 45 phút không nghỉ hao tốn khoảng 248kcal (phụ nữ); 283kcal (nam giới)
Đi bộ 60 phút không nghỉ hao tốn khoảng 331kcal (phụ nữ); 378kcal (nam giới)
Chạy bộ 30 phút không nghỉ hao tốn khoảng 193kcal (phụ nữ); 220kcal (nam giới)
Chạy bộ 45 phút không nghỉ hao tốn khoảng 290kcal (phụ nữ); 331kcal (nam giới)
Chạy bộ 60 phút không nghỉ hao tốn khoảng 387kcal (phụ nữ); 441kcal (nam giới)
Chạy tại chổ 30 phút không nghỉ hao tốn khoảng 221kcal (phụ nữ); 252kcal (nam giới)
Chạy tại chổ 45 phút không nghỉ hao tốn khoảng 331kcal (phụ nữ); 378kcal (nam giới)
Chạy 4km không nghỉ hao tốn khoảng 221kcal (phụ nữ); 252kcal (nam giới)
Chạy lên thang lầu 30 phút không nghỉ hao tốn khoảng 414kcal (phụ nữ); 473kcal (nam giới)

Coi Thêm
5 loại Vi trùng và Vi khuẩn nguy hiểm nhứt
Khác Biệt Giữa Xương Rồng Cactus và Mọng Nước Succulent
Trứng có trước hay Gà có trước?
Tẩy Chay Hàng Hóa Đồ Đạc của Tàu khựa
Cuộc Thi Ca Nhạc Truyền Hình Châu Âu 2012
Thành Phố có Mức sống mắc nhứt Thế giới
Vi Trùng MRSA
Máy Giúp Người Liệt Chưn Đi Được
Thức Ăn Ngăn Ngừa Ung Thư
YU55 và WN5
Phân biệt các loại Bão Storms: Cyclone - Hurricane - Typhoon - Tornado

Kosher, luật lệ ăn uống cho người theo đạo Do Thái chính thống
Khi nào thì có Mưa, Mưa Đá, Tuyết, Sương, Sương Mù
Bịnh Tiểu Đường

Chết Vì Sắc Đẹp

Vì sao Đồng Hồ Kim chỉ 10 giờ 10 phút?
Nhẫn Đính Hôn và Nhẫn Cưới
Người đẹp toàn cầu thế kỷ 21
Giống nhau và khác nhau giữa Trà Đen và Trà Xanh
Truyền Thuyết Ma Cà Rồng và Bá Tước Dracula
Sưu Tầm những câu chuyện về Thế Giới Bên Kia của Tác giả Kim Long
Dementia - Bịnh mất trí nhớ
Hiện tượng Rong Kinh - Rong huyết - Băng lậu
Ngũ Hành Mạng và màu Sắc
Khác Biệt giữa Ngọc và Thạch
NDM-1 Vi Trùng Nguy Hiểm Nhứt Thế Gian
Con Đỉa
Tất cả thông tin về Pha lê và Thủy tinh
Những Món Ăn Kinh Khủng Nhứt Thế Giới
Mắt nhìn được sau 50 năm mù lòa
Chuột Cống tìm Mìn
Những Sáng Kiến Kỳ Lạ

Tẩy Uế Nước bằng Ánh Sáng Mặt Trời
Mắm Nêm một Đặc Sản của dân tộc Việt
Sáng Kiến giúp Người Nghèo
Vài Cây Cổ Thụ Nổi Tiếng trong Lịch Sử
Khi Mất Ngủ nên Làm Gì?
Làm Sao để có Làn Da Mặt Đẹp
24 Khuôn Vàng Thước Ngọc
Cúm Heo - Thuốc Ngừa và Thuốc Trị Vi Khuẩn H1N1
Nhôm + Bột Ngọt và Bịnh Lãng Trí
Tết Trung Thu đốt đèn đi chơi ...
Bảo Vệ Mắt Bằng Mắt Kiếng Mát
Ý nghĩa của Kim Bạch Kim - Vàng - Vàng Trắng và Bạch Kim
Danh Sách Botany
Bài Thuốc Thốc Kê Hoàn của Võ Tắc Thiên
Thái Giám chử Tàu
Sen và Súng - cách xếp Origami hình cánh Sen
Đồ Tốt - Đồ Dỏm
Nguyễn An Kiến Trúc Sư xây Tử Cấm Thành Trung Quốc
Độ ISO - Cách Điều Chỉnh Ánh Sáng Khi Chụp Hình