Thơ Sương Nguyệt Ánh

Ông Nguyễn Đình Chiểu (vào đây đọc sơ lượt tiểu sử) có 6 người con: Nguyễn Thị Hương, Nguyễn Đình Chúc, Nguyễn Kim Xuyến, Nguyễn Xuân Khuê (cô Năm Hạnh), Nguyễn Đình Ngưỡng, Nguyễn Đình Chiêm. Con gái đầu lòng (chị Hai) Nguyễn Thị Hương sanh năm 1855. Nguyễn Xuân Khuê văn tài lỗi lạc, lấy hiệu là Sương Nguyệt Anh (1864-1921). Nguyễn Đình Chiêm "thầy Bảy Chiêm" (1869-1935) tự là Trọng Vĩnh tác giả của Phấn Trang Lầu, một nhà văn, nhà soạn tuồng nổi tiếng.

Giai thoại về bà Sương Nguyệt Anh, lúc cô Xuân Khuê đang thời con gái, có hai chàng họ Xương và Giảng làm khách đến chơi, cốt ý để chọc ghẹo cô Khuê.
Muốn đuổi khéo bà đặt ra câu:

Đằng tiểu quốc sự Tề hồ, sự Sở hồ

(Ý: Quốc gia nhỏ, có nước Tề và nước Sở ép hai bên...)

Quay đầu về Sở, e Tề giận

Nghoảnh mặt về Tề, sợ Sở ghen!

Chàng Xương đáp lại:

Ngã đại trượng, phạt Quách hỷ, phạt Sở hỷ!

(Ý: gậy ta dài, đánh Quách rồi đánh luôn Sở)

Cô Khuê nghe xong, đỏ mặt, lẳng lặng bỏ vào buồng. Lát sau một đứa nhỏ đem ra mảnh giấy viết:

Chiêu Quân nhan sắc nghe ra uổng

Tây Tử phong lưu nghĩ lại buồn!

(Câu này ý rằng: nàng Chiêu Quân lẫn nàng Tây Thi (là cô Xuân Khuê) chê cả hai chàng)

Ra về, chàng Giảng trách chàng Xương: - Lại khoe "gậy" dài... Người ta vác "gậy" đuổi về đó!

Năm 24 tuổi cô lấy phó tổng sở tại (góa vợ) Nguyễn Công Tính, có được một đứa con gái. Khi con gái lên 2 thì chồng chết, bà ở vậy thủ tiết thờ chồng (Sương 孀 cũng có nghĩa là góa chồng).

thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật:

Tự Thán
Năm canh thức nhắp năm canh những

Nửa gối so le nửa gối chờ

Vườn én rủ ren trên lối cũ

Canh gà xao xác giục tình xưa. 
Sương Nguyệt Ánh

Tỏ Chí 

Xướng tùy phận đẹp vợ hòa chồng

Kẻ mất người còn trải mấy đông

Giai lão một câu đành lỗi hẹn

Hiếu tư hai chữ dốc ghi lòng

Đã quen ngon với mùi rau ốc

Đâu nỡ vui cùng thói bướm ong

Gương tỏ đời này trang tiết phụ

Lâu dài tiếng tốt tạc non sông 

Sương Nguyệt Ánh

Thầy bảy Nguyện ở Mỏ Cày gởi thơ:

Ai về nhắn với Nguyệt Anh cô

Chẳng biết lòng cô nghĩ thế mô

Không phải vãi chùa toan đóng cửa

Đây lòng gấm ghé bắt cầu Ô

Cô đáp:

Chẳng phải tiên cô cũng đạo cô

Cuộc đời dâu bể biết là mô

Lọng sườn dầu rách còn kêu lọng

Ô bịt vàng ròng vẫn tiếng ô

Phải thời cô quả chịu thời cô

Chẳng biết tuồng đời tính thế mô

Dòm thấy bụi trần toan đóng cửa

Ngọc lành chi để thẹn danh ô

Hồ Bá Xuyên, một nhà nho ở Mỹ Tho trao một bài thơ, ý muốn cùng bà chắp nối:

Trời đất ghen chi chữ sắc tài

Vườn xuân vội úa bảy phần mai

Gương loan sửng sốt càng ngơ ngác

Phấn vĩ giồi mài sợ kém phai

Lặng lẽ duyên hồng tơ tóc vắn

Vấn vương phận liễu tháng ngày dài

Bông dào bao thủa thay đôi lứa

Nỡ để trăng thu xế bóng đoài

Song, bà quyết ở vậy nuôi con, nên họa lại:

Tài không sắc sắc không tai

Lá úa nhành khô cũng tiếng mai

Ngọc ánh chi nài son phấn điểm

Vàng ròng há sợ sắc màu phai

Ba giềng trước đã xe tơ vắn

Bốn dức nay tua nối tiếng dài

Dẫu khiến duyên này ra đến thế

Trăng thu dù xế rạng non đoài

Một ông phủ tên Học gởi mấy câu tâm sự:

Phải gần với nguyệt lúc lưng vơi

Đặng hỏi hang nga nỗi sự đời

Ở hạ mây mưa còn kém sắc

Về thu non nước tỏ cùng nơi

Hay trông Dữu Lượng xây lầu trước

Hoặc đợi Thanh Liên cất chén vời

Vóc ngọc há sờn cơn gió bụi

Tài tình rõ mặt khá đua bơi

Bà đáp:

Đường xa vời vợi dặm chơi vơi

Nghĩ nỗi mày xanh ngán sự đời

Biển ái nguồn ân còn lắm lúc

Mây ngàn hạc nội biết đâu nơi

Một dây oan trái rồi vay trả

Mấy cuộc tang thương há đổi dời

Chước quỷ mưu thần âu những kẻ

Gặp cơn nguy hiểm khó đua bơi

Năm 1918, người con gái duy nhứt của bà Nguyễn Thị Vinh vừa sanh con xong, bị bịnh ba ngày sau qua đời. Sau đó bà bị mù lòa, đem cháu ngoại Mai Huỳnh Hoa về sống nương náu nhà người em út, cậu Bảy Chiêm, bà mất lúc 58 tuổi.

Con gái bà gả cho Mai Văn Ngọc, cô Vinh mất, 8 năm sau Mai Văn Ngọc vẫn không cưới vợ khác, thấy vậy bà Sương Nguyệt Anh làm bài thơ này:

Khuyên Mai Văn Ngọc
Có lúc tòng quyền có lúc kinh

Làm trai nào át khỏi tiền trình
Bơ thờ nắng rọi hoa nghiêng nhụy
Lay lắt mưa qua bướm giấu hình
Ngửa mặt đành cam con thất hiếu
Nghiêng tai chịu tiếng quỷ vô tình
Dưới đời ai dứt đường sinh hóa
Trướng chấn riêng ngươi quạnh một mình 
Sương Nguyệt Ánh